Sman Business Value Blog

Schade na overtreding mededingingsverbod

Het is niet de bedoeling dat overheidsinstanties, zoals Kamer van Koophandel (KvK), concurreren met ondernemers op de markt. Gebeurt dat wel, dan kan dit leiden tot een schadeclaim. Recentelijk is eindarrest gewezen in een dergelijke procedure. Sman Business Value trad op als adviseur van Kamer van Koophandel, gedaagde in die procedure.

Easystart en Kamer van Koophandel

De onderneming Easystart biedt sinds de negentiger jaren software te koop aan waarmee startende ondernemers een ondernemingsplan kunnen opstellen. Ook de Kamers van Koophandel boden vanaf 1996 die mogelijkheid aan ondernemers. Aanvankelijk betrof dit een betaald product, nadien werd dit door KvK gratis aangeboden. KvK en Easystart werkten overigens samen, en het product van Easystart werd ook via KvK verkocht.

Procedure

Artikel 30 van de Wet op de kamers van koophandel en fabrieken 1997 (Wet KvK) regelt dat een Kamer van Koophandel er voor zorgt dat zij geen werkzaamheden verricht die leiden tot mededinging met ondernemingen of vrije beroepsbeoefenaren die uit het oogpunt van een goede marktwerking ongewenst is.

Easystart meent dat KvK met het aanbieden van software voor ondernemingsplannen het mededingingsverbod overtreedt zoals (destijds) vastgelegd in artikel 30 Wet KvK. In 2008 stapt Easystart naar de rechter en vordert een verklaring voor recht dat KvK, door zelf een product aan te bieden voor het opstellen van ondernemingsplannen, onrechtmatig handelt jegens Easystart. Voorts vordert Easystart veroordeling van KvK tot betaling van schadevergoeding, nader op te maken bij staat.

Bij vonnis van 16 september 2009 wordt Easystart in het gelijk gesteld (ECLI:NL:RBSGR:2009:BK7313). KvK staakt vanaf dat moment het aanbieden van het KvK-ondernemingsplan. In hoger beroep, arrest 16 oktober 2012, wordt het eerdere vonnis bekrachtigd (ECLI:NL:GHSGR:2012:BY0309). Ook cassatie mag KvK niet baten. Bij uitspraak van de Hoge Raad van 24 januari 2014 wordt het beroep van KvK verworpen (ECLI:NL:HR:2014:156).

Schadestaat

Na een lange aanloop van 9 jaar procederen, vangt in 2016 de schadestaatprocedure aan. Easystart claimt van KvK een schadevergoeding van circa € 6,3 miljoen, te vermeerderen met wettelijke rente vanaf 2006. Een significant bedrag derhalve. Ter onderbouwing van zijn vordering verwijst Easystart naar een rapport van een door haar ingeschakelde partijdeskundige. KvK verzoekt Sman Business Value om als zijn partijdeskundige de claim van Easystart te beoordelen. Een lastig aspect hierbij is dat, door het lange tijdsverloop, administratieve bescheiden niet of slechts beperkt bewaard zijn gebleven. Easystart is in 2008 begonnen met procederen, maar claimt schade vanaf 1998.

Claim

De claim van Easystart betreft een berekening van gederfde bruto marge over de jaren 1998 tot en met 2009, en gederfd resultaat in een na-ijlperiode. De claim van Easystart ziet niet slechts op de gederfde bruto marge op het product waarmee KvK onrechtmatig concurreerde, maar ook op andere, volgens hem daaraan gerelateerde producten en diensten van Easystart. Ook de afzet van deze andere producten en diensten zou volgens Easystart belemmerd zijn door de mededinging van KvK.

Verweer

KvK voert juridische verweren, onder andere verjaring en rechtsverwerking. Daarnaast wordt, met ondersteuning van Sman Business Value, een groot aantal uitgangspunten bij de claim van Easystart gedetailleerd becommentarieerd. Zo wordt onder andere het door Easystart gestelde verband met haar aanvullende producten en diensten betwist. Ook wordt gestreden tegen het in de claim veronderstelde behoud van het initieel (hoge) marktaandeel van Easystart, in het licht van de marktontwikkelingen na 1998 (zoals een grote toename van het aantal aanbieders, waaronder diverse partijen met gratis producten).

Uitspraak

Bij vonnis van 18 december 2019 veroordeelt de rechtbank KvK tot betaling van € 225.405, te vermeerderen met wettelijke rente van 2 november 2006. Bij de vaststelling van het schadebedrag heeft de rechtbank het beroep van KvK op rechtsverwerking gehonoreerd. Dit resulteert in een belangrijke inperking van de schadeperiode tot circa 2006 tot en met  2009. Voorts is de rechtbank met KvK van mening dat de door Easystart geclaimde aanvullende producten en diensten, alsmede de na-ijlperiode, buiten de schadebegroting dienen te blijven. Tot slot matigt de rechtbank het door Easystart geclaimde hoge marktaandeel, en de door Easystart gestelde afzet van haar producten in het scenario zonder mededinging.

De uitspraak is gunstig voor KvK en teleurstellend voor Easystart. Slechts circa 3,5% van haar claim is gehonoreerd. Easystart gaat dan ook in hoger beroep. Het hof honoreert de grief van Easystart omtrent de rechtsverwerking. Dit leidt tot een langere schadeperiode, te weten vanaf november 2001 tot en met 2009. De grieven van Easystart omtrent aanvullende producten en diensten, alsmede de na-ijlperiode worden echter verworpen. Het hof komt op grond daarvan tot een enigszins hoger schadebedrag van € 486.777, te vermeerderen met wettelijke rente (arrest van 28 december 2021, ECLI:NL:GHDHA:2021:2549). Partijen zijn niet in cassatie gegaan, en hiermee is de zaak ten einde gekomen.

Conclusie

In deze procedure is, na een zeer langdurig traject, slechts een beperkt schadebedrag gehonoreerd (in verhouding tot de oorspronkelijke claim). Welke lessen kunnen hieruit worden geleerd?

Ons inziens loont het als claimende partij de moeite om reeds in een vroegtijdig stadium van de procedure in de hoofdzaak (waarbij het nog draait om het beweerdelijke onrechtmatig handelen van KvK) een schadebegroting op te stellen. Die dient gedetailleerd te zijn, en gebaseerd op realistische uitgangspunten, met inachtneming van feitelijke marktontwikkelingen. Dat kan teleurstellingen vele jaren later voorkomen. Daarbij dient vanzelfsprekend ook rekening te worden gehouden met mogelijke inperking van een schadeperiode als gevolg van verjaring (of rechtsverwerking).

Tussen partijen en de door hen ingeschakelde partijdeskundigenheeft ten overstaan van de rechter een inhoudelijk en gedetailleerd debat plaatsgevonden omtrent de uitgangspunten en parameters van de schadebegroting. De rechtbank en het hof hebben echter uitspraak gedaan zonder dat een gerechtelijk deskundige is benoemd. De inbreng van partijdeskundigen wordt dan van groot belang. In nauwe samenwerking met KvK en zijn advocaat hebben wij uitvoerige marktanalyses kunnen opstellen. Daarbij is veel aandacht geschonken aan de marktontwikkelingen sinds 1998 en het concurrentieveld. Dit heeft zich uitbetaald.

Geschreven door Guido Rooijackers

Indien u meer informatie wilt over dit onderwerp, kunt u contact opnemen met Guido Rooijackers. Hij is bereikbaar via e-mail en +31 (0)20 3338630.

Guido Rooijackers (1970) is financiële bedrijfseconoom, register controller en register valuator. Guido Rooijackers treedt veelvuldig op als (gerechtelijk) deskundige op het gebied van ondernemingswaardering en economische schadebepaling, onder andere voor de Ondernemingskamer van het gerechtshof Amsterdam.
Meer over Guido Rooijackers >