Sman Business Value Blog

Schadevergoeding via de WAMCA, een nieuwe weg voor slachtoffers van massaschade

De Wet Afwikkeling Massaschade in Collectieve Actie (WAMCA), sinds 1 januari 2020 van kracht, heeft het Nederlandse rechtslandschap drastisch veranderd. Voor het eerst is het mogelijk voor slachtoffers van massaschade om via een collectieve actie niet alleen een verklaring voor recht te verkrijgen, maar ook daadwerkelijk schadevergoeding te eisen. Waar voorheen slachtoffers individueel naar de rechter moesten stappen, biedt de WAMCA nu een efficiënter en toegankelijker mechanisme. Dit artikel gaat dieper in op de procedure voor het verkrijgen van schadevergoeding via de WAMCA, op de betrokken partijen en op enkele praktijkvoorbeelden.

Het oude stelsel: de weg naar de WAMCA

Voordat de WAMCA werd ingevoerd, konden collectieve acties in Nederland weliswaar worden gevoerd door belangenorganisaties op grond van artikel 3:305a BW, maar dit bood slechts een beperkte mogelijkheid tot het vaststellen van aansprakelijkheid via een verklaring voor recht. Dit betekende dat gedupeerden individueel een rechtszaak moesten starten om daadwerkelijk schadevergoeding te verkrijgen. Dit was vooral problematisch bij massaschadezaken, waarbij het voor veel slachtoffers te kostbaar en tijdrovend was om individueel een procedure te voeren voor relatief kleine schadebedragen.

De behoefte aan een meer efficiënte en collectieve manier van schadevergoeding leidde tot de invoering van de WAMCA. De wet biedt nu de mogelijkheid om in één procedure zowel de aansprakelijkheid vast te stellen als de schadevergoeding te regelen voor een grote groep gedupeerden.

Hoe werkt de WAMCA-procedure?

De WAMCA maakt het mogelijk voor een belangenorganisatie om namens een groep slachtoffers een collectieve actie te starten, waarbij niet alleen om een verklaring voor recht, maar ook om een collectieve schadevergoeding kan worden gevraagd. Dit proces verloopt in verschillende fasen:

1. Het indienen van de collectieve actie

Een belangenorganisatie, zoals een consumentenvereniging of een milieuorganisatie, kan een collectieve actie indienen als zij namens een groep gedupeerden optreedt. Deze organisatie moet voldoende representatief zijn, wat betekent dat ze het belang van de groep adequaat moet kunnen behartigen. De rechter controleert deze representativiteit aan de hand van criteria zoals de omvang van de groep, de ervaring van de organisatie en de beschikbare financiële middelen.

2. Het opt-out systeem

In de WAMCA is een zogenaamd opt-out systeem opgenomen. Dit betekent dat alle personen die behoren tot de groep gedupeerden automatisch worden meegenomen in de procedure, tenzij zij actief aangeven dat zij hier niet aan willen deelnemen. Dit systeem vergroot de reikwijdte van de collectieve actie, aangezien het voorkomt dat slachtoffers zich apart moeten aanmelden (opt-in). Dit voorkomt dat het aantal deelnemers beperkt blijft tot diegenen die actief worden bereikt of die zelf juridische actie willen ondernemen.

3. De beslissing van de rechter

Nadat de collectieve actie is ingediend en de rechter de representativiteit van de belangenorganisatie heeft bevestigd, kan de zaak daadwerkelijk beginnen. De rechter zal in deze fase beoordelen of de partij tegen wie de schadeclaim wordt ingediend aansprakelijk is. Indien de rechter van mening is dat er sprake is van een onrechtmatige daad of contractbreuk die massale schade heeft veroorzaakt, kan hij overgaan tot het vaststellen van de schadevergoeding.

4. Schikkingspoging en vergoeding

Een belangrijk onderdeel van de WAMCA is dat de rechter partijen kan verplichten te onderhandelen over een schikking. Dit kan leiden tot een snelle afwikkeling van de zaak, zonder dat er een lang proces nodig is. Indien de partijen tot een schikking komen, zal deze schikking bindend zijn voor alle gedupeerden die niet hebben gekozen voor de opt-out mogelijkheid. Komen de partijen niet tot een schikking, dan zal de rechter een beslissing nemen over de hoogte van de schadevergoeding.

Voordelen van de collectieve schadevergoeding

De invoering van de WAMCA brengt verschillende voordelen met zich mee voor slachtoffers die schadevergoeding willen vorderen:

• Een van de belangrijkste voordelen van de WAMCA is dat het drempels verlaagt voor slachtoffers om schadevergoeding te verkrijgen. Voor slachtoffers met kleine individuele schadebedragen (‘strooischades’) kan het vaak niet de moeite waard zijn om een individuele procedure te starten. De kosten en tijdsinspanningen die gepaard gaan met een juridische procedure zouden hoger kunnen zijn dan het verwachte schadebedrag. De WAMCA maakt het mogelijk om als groep op te treden en zo de kosten te delen.
• Door één collectieve actie te voeren, wordt voorkomen dat de rechter zich geconfronteerd ziet met honderden of zelfs duizenden individuele procedures over dezelfde kwestie. Dit bespaart niet alleen tijd voor de rechter, maar voorkomt ook dat er tegenstrijdige vonnissen worden geveld. Het leidt tot meer consistentie en rechtszekerheid.
• Een collectieve actie vergroot de onderhandelingspositie van de groep slachtoffers aanzienlijk. Een grote groep slachtoffers heeft meer macht om een schikking af te dwingen of om tot een gunstigere schadevergoeding te komen dan een individu dat tegen een groot bedrijf moet opboksen.

Uitdagingen bij schadevergoeding via de WAMCA

Ondanks de voordelen zijn er ook enkele uitdagingen en risico’s verbonden aan de WAMCA-procedure:

• Het vaststellen van de omvang van de groep gedupeerden en de hoogte van de schadevergoeding kan complex zijn, vooral in zaken waarin de schade over een langere periode is ontstaan. De rechter moet in sommige gevallen individueel vaststellen wat de specifieke schade per slachtoffer is, wat kan leiden tot langere procedures en complexe bewijslast.
• Een ander punt van zorg is de rol van commerciële belangenorganisaties in WAMCA-zaken. Sommige belangenorganisaties worden gesteund door commerciële partijen die een financieel belang hebben bij de uitkomst van de zaak. Dit kan leiden tot conflicten tussen de belangen van de slachtoffers en de commerciële partijen, vooral wanneer deze organisaties winst willen maken uit de schadevergoedingen.
• Hoewel de WAMCA de weg vrijmaakt voor collectieve schadevergoeding, blijft het belangrijk dat er toezicht is op de daadwerkelijke uitbetaling aan de slachtoffers. De belangenorganisatie die de procedure voert, moet ervoor zorgen dat de schadevergoeding op een eerlijke manier wordt verdeeld onder de gedupeerden. Hier kan de rechter ook een rol spelen, maar de uitvoering ligt in veel gevallen bij de belangenorganisatie zelf.

 Betrokkenheid Sman Business Value

Partners van Sman Business Value zijn momenteel betrokken bij een aantal stichtingen die via de WAMCA collectieve schadevergoeding vorderen. Zij fungeren hierbij als bestuurslid, of lid van de raad van toezicht van dergelijke stichtingen. WAMCA-procedures die momenteel bij deze stichtingen aanhangig zijn, betreffen onder andere een claim van Stichting Essure Claims tegen Bayer en van Fiat Chrysler Investors Recovery Foundation tegen Stellantis.

Essure is een permanente sterilisatiemethode bij vrouwen, waarvoor geen operatie en narcose nodig zouden zijn. Essure is in 2001 op de markt gebracht. In eerste instantie door Conceptus Inc. dat later werd overgenomen door Bayer. In Nederland hebben circa 30.000 vrouwen Essure laten implanteren. Vanwege aanhoudende klachten hebben 3.000 tot 5.000 vrouwen noodgedwongen de Essure operatief laten verwijderen. Stichting Essure Claims komt op voor alle vrouwen die in Nederland Essure hebben laten implanteren en eist dat Bayer deze vrouwen compenseert voor hun leed en schade.

De andere zaak betreft de claim van Fiat Chrysler Investors Recovery Foundation tegen Stellantis, de rechtsopvolger van Fiat Chrysler. De claim ziet op door beleggers geleden schade die is ontstaan doordat Fiat Chrysler niet tijdig informatie over haar betrokkenheid bij het dieselfraudeschandaal bekend heeft gemaakt.

Conclusie

De WAMCA biedt een nieuwe en krachtige route voor het verkrijgen van schadevergoeding in massaschadezaken. Door het opt-out systeem en de mogelijkheid om in één procedure zowel aansprakelijkheid als schadevergoeding te regelen, wordt het voor slachtoffers eenvoudiger om hun recht te halen. Hoewel er nog uitdagingen zijn, zoals de rol van commerciële belangenorganisaties en de complexiteit van de procedure, biedt de WAMCA duidelijk voordelen op het gebied van efficiëntie, toegankelijkheid en rechtszekerheid. In de praktijk zal de wet verder worden verfijnd door jurisprudentie en nieuwe zaken, maar de eerste ervaringen tonen aan dat de WAMCA een waardevolle toevoeging is aan het Nederlandse rechtssysteem.

Geschreven door Guido Rooijackers

Indien u meer informatie wilt over dit onderwerp, kunt u contact opnemen met Guido Rooijackers. Hij is bereikbaar via e-mail en +31 (0)20 3338630.

Guido Rooijackers (1970) is financiële bedrijfseconoom, register controller en register valuator. Guido Rooijackers treedt veelvuldig op als (gerechtelijk) deskundige op het gebied van ondernemingswaardering en economische schadebepaling, onder andere voor de Ondernemingskamer van het gerechtshof Amsterdam.
Meer over Guido Rooijackers >